بیش از 50 سال عادی ترین راه مطالعه در رهبری تكیه بر صفات ممیزه رهبر بوده است. عقیده بر این بود كه صفات و خصایص شخصی ذاتی مانند هوش، بیان خوب، دانش، ظاهری مناسب و ...تعیین كنندة رهبری خوب است . اما این مطالعات فردی برای تبیین رهبری به نتایج روشنی نرسیده، از این رو نظریه های رهبری بر رفتار رهبر متمركز گردید ( هرسی و بلانچارد )
بسیاری ازافراد، رهبری را خصیصه ای ذاتی و به ودیعه نهاده شده در وجود فرد می‌پندارند ولی رهبری، چیزی جز نحوه تلفیق و تركیب مهارت های پیچیده و كسب شده دیگر، با هم نیست. رهبران زاده نمی‌شوند، پرورش می‌یابند. با تلاشی پیگیر می‌توان مهارت های مربوط به رهبری را كسب كرد.(هژیر ،1374 ) .
در این گروه از نظریات به جای آن كه دنبال تعیین خصوصیات رهبری باشیم، در پی آن هستیم كه در یابیم سبك و روش رهبری چگونه است و رهبران در برخورد با مرئوسان به چه شیوه هایی توسل می‌جویند. محققانی كه درباره شیوه رهبری تحقیق كرده و تصمیم گرفته اند معتقدند ضرورتا رهبری شامل دو نوع رفتار عمومی یعنی رفتارهای وظیفه ای (وظیفه مدار ) و رفتارهای ارتباطی (رابطه مدار) است شالوده این تحقیق نیز برمبنای همین دو رفتاراست. رفتارهای وظیفه ای تحقق هدف ها را تسهیل می‌كند و كمك می‌كند اعضای گروه به هدف خود برسند. رفتارهای ارتباطی كمك می‌كند تا زیردستان با خودشان و با دیگران و از موقعیتی كه خودشان را در آن می‌یابند احساس آرامش و راحتی كنند. هدف اصلی بحث های رفتاری رهبری توضیح این مطلب است كه چگونه رهبران می‌توانند با تركیب این دونوع رفتار، رفتار زیر دستان را برای رسیدن به هدف تحت تاثیر قرار دهند.( هژیر،1374) .
تفاوت بین نظریه های رفتاری و شخصیتی ( از نظر كاربردی ) در گرو مفروضاتی است كه نظریه های مزبور برآن اساس قرار می‌گیرند. اگر قابلیت اعتماد نظریه های شخصیتی به اثبات می‌رسید، در آن صورت بایستی گفته می‌شد كه برخی از افراد به صورت رهبربه دنیا می آیند. در آن صورت فرد یا دارای آن ویژگی ها می‌شد و یا نمی‌باشد. از سوی دیگر اگر رفتارهای خاص می‌توانست معرف رهبران موفق باشد، در آن صورت می‌توانستیم اصول رهبری را تدریس كنیم (یعنی امكان داشت، برنامه هایی را طرح ریزی كرد و الگوهای رهبری را به افراد آموخت و از آنان رهبرانی موفق ساخت). تردیدی نیست كه این موضوع به اندازه كافی هیجان انگیز می‌شد، زیرا بدان معنی بود كه می‌توان بر تعداد رهبران موفق افزود. اگر آموزش می‌توانست كارساز باشد آنگاه می‌توانستیم تعداد بسیار زیادی رهبر موفق یا اثر بخش تربیت كنیم و به جامعه تحویل دهیم( پارسائیان ، اعرابی ، 1376 ) .
مطالعات زیادی برای پیدا كردن بهترین شیوه انجام شده است . برخی از مطالعات اولیه در دانشگاه دولتی اوهایو در اواخر سال 1940 براساس یافته های ( استاگدیل[26] 1948 ) با تاكید بر اهمیت توجه بیشتربه رفتارهای رهبری تا خصوصیات شخصی وی صورت گرفت . گروه دیگری از محققان در دانشگاه میشیگان مطالعاتی را ترتیب دادند تا نشان دهند چگونه رهبری در گروه های كوچك عملمی كند. و نهایتا در اوایل سال 1960 بلیك و موتون نشان دادند كه چگونه مدیران از رفتارهای وظیفه مدارانه و رابطه مدارانة خود برای ترتیبا ت سازمانی استفاده می‌كنند.
اگر چه بسیاری از تحقیقات با عنوان شیوه رهبری می تواند طبقه بندی شود ولی مطالعات اوهایو، میشیگان، بلیك و موتون از اصلی ترین مطالعاتی هستند كه بشدت از این شیوه حمایت می كنند. با نگاه نزدیك تر به هر گروه از این مطالعات می‌توان تصویر روشن تری از نحوه شكل گیری و چگونگی به كارگیری این شیوه پیدا كرد ( افجه ای، 1380 ) .
مطالعات دانشگاه اوهایو [27]
محققان دانشگاه ایالتی اوهایو پرسشنامه ای را طراحی كردند كه هم در سازمان های نظامی و هم در سازمان های صنعتی مورد استفاده قرار گرفت، تا ادراك زیردستان از رفتار واقعی رهبرنشان را مورد ارزیابی قرار دهد. در این سلسله از تحقیقات ، پژوهشگران می كوشیدند ابعاد مستقل رفتار رهبری را شناسایی كنند. كار با ابعاد گوناگون شروع شد و سرانجام آن ها را به دودسته تقسیم كردند كه هر یك می توانست معرف رهبر باشد. آن ها این ابعاد رفتاری را تحت عناوین :
1- ساختار اولیه
2- ملاحظات انسانی ، نام گذاری كردند.
1- در روش ساختار اولیه رهبران روش ، ضابطه و روند خاصی را برای انجام سریع كار در نظرمی‌گیرند در واقع در این روش، هدف انجام كار است .
2- در روش ملاحظات انسانی، رهبر به احساسات زیردستانش توجه دارد و به عقاید آنان احترام می‌گذارد . رابطه رهبر و زیر دست، بر اساس اعتماد و احترام متقابل و ارتباط دو جانبه استوار است . در رفتار ساخت دهی، رهبر رابطه بین خود و زیر دستان را به وضوح تعریف می‌كنند و پیروان می‌دانند كه از آن ها چه انتظاری می رود. علاوه بر آن رهبر راه های ارتباط را تعیین كرده و شیوه های انجام وظایف گروهی را مشخص می‌كند .
بر خلاف رفتار رهبر كارمند گرا و كارگرا دو سر یك طیف متصورنمی‌شوند بلكه هر یك از آن ها دارای طیف مستقلی می‌باشند و در نتیجه رهبر می‌تواند همزمان با این كه به بیان نقش زیردستان و انتظاراتش از آن ها می‌پردازد توجه خاصی نیز به احساسات زیر دستان داشته باشد. در نتیجه حاصل تحقیقات دانشگاه ایالتی اوهایو بیانگر این است كه اگر رهبری در هر دو زمینه نمره بالایی بگیرد، نتیجه كار وی و سازمان مثبت است (الوانی ، معمارزاده ، 1379) .
مطالعات دانشگاه میشیگان[28]
مطالعات دانشگاه میشیگان یك برنامه تحقیقی در زمینه رفتار رهبری بود كه تحت هدایت رنسیس لیكرت[29] در دانشگاه میشیگان انجام می گرفت. هدف از این مطالعه دست یافتن به یك الگوی رفتار رهبری بود كه حاصل آن عملكرد و اثر بخشی گروهی باشد . در این تحقیق دو نوع رفتار اصلی برای رهبر شناسایی شد كه عبارت بودند از : رفتار كارگرا و رفتار كارمند گرا . رهبرانی كه كارمندگرا بودند بر روابط بین افراد تاكید می نمودند . آن ها به نیازهای شخصی زیر دستان توجه می كردند و می پذیرفتند كه اعضای سازمان ، تفاوت شخصی و فردی با یكدیگر دارند.
رهبرانی كه تولیدگرا بودند به جنبه های تخصصی و فنی توجه می نمودند ، تمام توجه آنان معطوف به كاركنان می شد و اعضای گروه به عنوان ابزاری برای تامین این هدف به حساب می آمدند. نتایجی كه از تحقیقات دانشگاه میشیگان به دست آمد رهبرانی را مورد تایید قرار داد كه در رفتار خود كارمند گرا بودند .
این رهبران می توانستند میزان رضایت تولید و رضایت شغلی افراد را بالا به برند ،اما رهبران تولید گرا باعث می شدند كه میزان بازدهی و تولید و نیز رضایت شغلی كارگران كاهش یابد(پارسائیان ،اعرابی، 1374) .
در سال های 1950 و 1960 مطالعات متعددی به وسیله محققان هر دو دانشگاه دولتی اوهایو و میشیگان ترتیب داده شد تا تشخیص دهند چگونه رهبران می توانند رفتارهای وظیفه مدار و رابطه مدار خود را به بهترین نحو با هم تركیب كنند تا بتوانند از طریق تایید این رفتارها رضایت و عملكرد كاركنان را به حداكثر ممكن افزایش دهند . به عبارت دیگر محققان به دنبال تئوری جهانی رهبری كه اثر بخشی رهبری را در هر موقعیتی بروز دهد بودند . نتایجی كه از این همه ادبیات به دست آمده متناقض و غیر روشن بود ( یوكل[30] ، 1994 ) .هر چند برخی از یافته ها اشاره به ارزش رهبری با هر دو یعنی حداكثر وظیفه مداری و حداكثر رابطه مداری در همه مواقع دارد (می سو می[31] ، 1985 ) ، ولی برتری تحقیق در این زمینه غیر قطعی باقی می ماند .
منبع:خانه سبز
