فنل یا فنول آزمایشگاهی یک ترکیب آلی آروماتیک است که به عنوان یکی از قدیمیترین مواد ضدعفونی کننده استفاده میشود. امروزه فنول به مقدار زیاد از مشتقات نفتی تولید میشود که با نامهای هیدروکسی بنزن و کربولیک اسید نیز شناخته میشود و از بلورهای سفید رنگ تشکیل شده است. اگر قصد خرید فنول آزمایشگاهی را دارید ابتدا باید با ویژگیهای این ماده آشنا شوید.
فنول چیست؟
• فنول از اتصال یک گروه هیدروکسیل و یک حلقه بنزنی تشکیل شده، یکی از ترکیبات ساده آلی است. دمای ذوب آن 42 درجه سانتی گراد یا 108 درجه فارنهایت است. هیدروکسی بنزن به طور معمول قابل انحلال در آب است و خاصیت اسیدی ضعیفی دارد.
• فنول بوی مشخص، شیرین و تیزی دارد که میتوان در مقادیر بسیار کم آن را بو کرد و چشید. متابولیتهای ثانویه گیاهان منابع طبیعی فنول هستند که ساختار شیمیایی متفاوتی دارند.
• فنولها شبیه الکلها هستند اما پیوندهای هیدروژنی قویتری ایجاد میکنند. بنابراین حلالیت آنها در آب بیشتر از الکلها هستند.
روش تولید فنول به چه صورت است؟
امروزه دانشمندان باکتری E. coli را به منظور اکسیده کردن اتصالات C-H در بنزن با هدف تولید فنول استفاده میکنند. این کار به کمک یک آنزیم با منشأ تولید ژنتیکی با نام سیتوکروم P450BM3 انجام میشود.
فنول از مونوهیدروکسی بنزن که از قطران ذغال سنگ در محیط قلیایی با راندمان 0.7 درصد استخراج میشود، نیز تولید میشود.
تاریخچه استفاده از فنول
در سال ۱۸۶۵ یک جراح بریتانیایی به نام جوزف لیستر از فنل به عنوان ماده ضد عفونی کننده برای استریل کردن جراحی استفاده کرد که منجر به کاهش چشمگیر مرگ و میر شد.
موارد استفاده از فنل
• فنول در غلظت کم به عنوان ضد عفونی کننده در پاک کنندههای خانگی و در دهانشویه استفاده میگردد.
• در مواد منفجره مانند پیکریک اسید و داروهایی مانند آسپرین از فنل به عنوان ماده اولیه استفاده میشود.
• فنول در تولید محلولهای عکاسی، رنگهای آزو و نگهدارندههای چوب نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
• برای درمان بیماری معروف به اسپاستیک عضله، می توان فنول را به ماهیچههای شما تزریق کرد. تزریق فنول به شما کمک میکند تا سیگنالهای ارسالی از اعصاب به عضلات که باعث انقباض میشوند، محدود شود و به شما امکان میدهد راحتتر حرکت کنید و احساس ناراحتی کمتری کنید. فنول بیشتر برای عضلات بزرگ مفید است.
• از فنول معمولاً در جراحیهای ناخنهای پا استفاده میشود. از فنل به شکل تری کلرواستیک اسید برای جلوگیری از رشد مجدد ناخن استفاده میشود.
خطرات استفاده از فنول
1. قابل احتراق
2. در دمای بالای 79 درجه ممکن است مخلوط هوا و بخار این ماده تولید انفجار نماید.
3. با تنفس آن ممکن است دچار احساس سوزش یا سرفه، بیحالی، سردرد، تهوع، تنگی نفس، بیهوشی، استفراغ شوید.
4. از دست دادن بینایی به صورت دائم، سوختگی عمیق و شدید
5. در صورت خوردن این ماده فرد دچار، درد شکمی، تشنج، اسهال، شوک، کولاپس، گلو درد، ادرار سبز تیره و خاکستری میشود.
سنتز فنول
۹۵ درصد فنول با فرآیند کیومن تولید میشود. در این فرآیند از بنزن و پروپن استفاده میشود و استون به عنوان محصول جانبی تولید میشود. همچنین از هیدرولیز کلروبنزن، اکسیداسیون مستقیم بنزن با دی اکسید نیتروژن، اکسیداسیون تولوئن و از واکنش هیدروکسید سدیم با بنزن سولفونات میتوان سنتز فنول را انجام داد.