ضایعات به محصولات یا موادی اطلاق می شود که در نتیجه یک فرایند تولید یا عملیاتی تلف می شوند یا غیر قابل استفاده می شوند. ضایعات باعث اتلاف منابع و افزایش هزینه های تولید می شوند. بنابراین کاهش ضایعات همواره یکی از اهداف مدیریت کیفیت و بهره وری در سازمان ها محسوب می شود.
اصلی ترین انواع ضایعات عبارتند از:
• ضایعات مواد اولیه: مواد اولیه ای که در فرایند تولید مورد استفاده قرار می گیرند ولی به هر دلیلی مصرف نمی شوند. مانند باقی مانده مواد اولیه در کیسه ها یا بشکه ها.
• ضایعات تولید: محصولات ناقص، خراب یا معیوبی که در فرایند تولید به وجود می آیند و قابل استفاده نیستند. مانند محصولاتی که استاندارد ها را رعایت نمی کنند.
• ضایعات بسته بندی: مواد بسته بندی اضافی که برای بسته بندی محصول مورد استفاده قرار می گیرند ولی مصرف نمی شوند. مانند کاغذهای بسته بندی، کیسه های پلاستیکی و مواد بسته سازی.
• ضایعات فروش: محصولاتی که به علت انقضا مدت زمان مصرف ، آسیب دیدگی یا افت کیفیت قابل فروش نیستند.
• ضایعات بازیافتی: موادی که قابلیت بازیافت و بازچرخش دارند ولی به دلیل بهینه نبودن فرایند بازیافت مجددا مورد استفاده قرار نمی گیرند.
کاهش ضایعات منجر به کاهش هزینه ها، افزایش رضایت مشتریان و حفظ منابع می شود. بنابراین شناسایی انواع ضایعات و اجرای راهکارهای مناسب برای کاهش آنها امری حیاتی برای سازمان ها محسوب می شود.
