امروزه با حضور بازارهای رقابتی فشرده در جهان، صنعت‌گران را وادار کرده تا بیش از گذشته به کیفیت محصولات خود توجه نمایند. عوامل متعددی بر کیفیت یک محصول تأثیر می‌گذارند. یکی از این عوامل مؤثر، ابزارهای اندازه‌گیری هستند که وظیفه محک زدن کیفیت محصول را با توجه به استانداردها بر عهده دارند. اندازه‌گیری و صحت وسیله اندازه‌گیری در مطابقت با مرجع تایید شده را کالیبراسیون یا واسنجی می‌گویند. با کالیبراسیون ممکن است خواص اندازه شناختی دیگری نظیر اثر کمیت‌های تاثیرگذار نیز تعیین شود. در واقع کالیبراسیون ویژگی‌های کارآمد دستگاه یا مواد مرجع را به وسیله انجام مقایسات مستقیم مشخص می‌کند. جهت تنظیم مجدد دستگاه‌های اندازه‌گیری از دستگاه کالیبراتور به عنوان دستگاه مرجع استفاده می‌گردد. اگر قصد خرید دستگاه‌های کالیبراسیون را دارید ابتدا اندکی با روش کالیبره کردن نیز آشنا شوید. یکی از اولین اقداماتی که در سطح ملی در این حوزه انجام گرفت، در حدود 100 سال قبل در استرالیا توسط مرجع ملی آزمون استرالیا (NATA) بود. اواخر سال 1996 در بریتانیا سازمانی تحت عنوان BCS برای عرضه خدمات کالیبراسیون در سطح ملی تأسیس گردید.
کالیبراسیون چیست؟
به مقایسه ابزار دقیق با یک مرجع استاندارد آزمایشگاهی در شرایط استاندارد، جهت اطمینان از دقت و سلامت آن و تعیین میزان خطای این وسیله نسبت به آن استاندارد وتنظیم آن در مقایسه با استاندارد کالیبراسیون می‌گویند. دستگاه‌های اندازه‌گیری باید به‌طور دوره‌ای کالیبره شوند. گذشت زمان، فرسودگی، حوادث غیرقابل پیش‌بینی، باعث می‌شوند تا استانداردها زیر سؤال رفته و نیازمند تأیید مجدد باشند.
هدف از کالیبراسیون چیست؟
• برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع
• اطمینان از درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه اندازه‌گیر
مراحل کالیبراسیون
کد گذاری: ابزار اندازه‌گیری در اولین قدم باید کد گذاری شوند. البته تنها کد گذاری کافی نیست. لازم است برای تجهیزات شناسنامه تهیه شود و لیست کامل آن‌ها به تفکیک شناسه موجود باشد.
طبقه‌بندی: مرحله‌ی بعدی طبقه‌بندی تجهیزات است که براساس معیار‌های مختلفی صورت می‌گیرد. اهمیت، فاصله زمانی (دوره تناوب کالیبراسیون)، هزینه و دشواری مهم‌ترین پارامترهایی هستند که باید به آن‌ها توجه کنید.
تعیین حد مجاز خطا: برای کالیبره کردن دستگاه‌ها، حد مجاز خطا را با توجه به کاربرد مورد نظر تعیین کنید.
انتخاب کالیبره کننده: از مهم‌ترین مراحل برای شما، انتخاب کالیبره کننده است.
اجرای کالیبراسیون: در این مرحله درصد خطای دستگاه مشخص می‌گردد و عملیات کالیبراسیون انجام می‌شود. در انتها گواهی و برچسب کالیبراسیون صادر شده و نصب می‌شود.
ثبت سوابق کالیبراسیون: نگهداری سوابق کالیبراسیون حائز اهمیت است. سوابق کالیبراسیون از مستندترین و معتبرترین سوابقی هستند که بر سلامت کامل تجهیزات دلالت می‌کنند.
استاندارد کالیبراسیون
کالیبراسیون به طور معمول نیاز به استانداردی دارد که حداقل دقت آن به نسبت دستگاه تحت تست ۱۰ برابر بیشتر باشد. در غیر این صورت، شما در تلرانس‌های هم پوشاننده کالیبراسیون را انجام می‌دهید و تلرانس‌های استاندارد شما یک ابزار ” کالیبره ” یا ” خارج از کالیبره ” یا بر عکس به شما نشان می‌دهند.
سخن آخر
کیفیت و هزینه کالیبراسیون بستگی به روش کالیبراسیون و تعداد نقاط مورد بررسی دارد. هزینه کالیبراسیون از عوامل مهم و تعیین کننده در انجام آن است . در روش‌های مختلف کالیبراسیون هزینه‌ها متغیر است.
