نقاشی آبستره که به آن انتزاعی نیز میگویند بهعنوان یکی از خالصترین شیوههای بیان احساسات شناخته میشود، این سبک آفرینندهی خود را برای ارتباط آزادانه از طریق چشم، بدون محدودیت در شیوههای یافت شده در واقعیت عینی، دنبال میکند. هنر آبستره حدود صد سال قدمت دارد. گفته شده این نقاشیها با اهداف خاصی کشیده شدهاند و یکی از مفاهیم به دست آمده از این نقاشیها دایرهالبروج است. دایرهالبروج مسیر عبور سالیانهی خورشید در آسمان است که از این نقاشیهای مربوط به ماقبل از تاریخ بیرون کشیده شده است. به طور کلی شاید حضور هنر آبستره به طور رسمی 100 سال باشد، اما طول عمر واقعی آن خیلی بیشتر از ارقام ذکر شده است. در کشور ما فروش نقاشیهای آبستره رایج نشده است. هنر انتزاعی از فرد میخواهد فراتر از دانش تصور کند و در راههای جدید خیال قدم بردارد. این هنر نیز به منظور بیان احساسات به وجود آمده و هنرمندان سبک آبستره حس و حال درونی خود را در قالب ظرفی از فرمها و رنگها که هر کدام میتوانند نمایندهی مفهومی برای او باشند، به تصویر میکشد. گاهی یک رنگ بیانگر یک خاطره و یک شکل و فرم بیانگر مفهومی در ذهن نقاش بوده که هیچ کس جز او نمیتواند نقاشی را به آن شکل تفسیر کند و گاه هرگز این مفاهیم آشکار نمیشوند.
آبستره چیست؟
مفهموم کلی کلمه آبستره به معنای اختلاف و فاصلهی ایده و فکری است که از اشیا یا اتفاقات الهام بخش آن به ذهن متبادر میشود، یعنی فکر و ایدهایی که هنرمند خلق میکند و مخاطب از آن اثر میگیرد، میتواند به هیچ جسم فیزیکی ارتباط نداشته یا وجود نداشته باشد. هیچ نتیجهی واضحی برای تعریف هنر آبستره که به هنر انتزاعی یا غیر عینی هم موسوم است، وجود ندارد. اما از نظر اهمیت، جذابیت و بار احساسات و عواطفی که به همراه دارد میتواند به یکی از بهترین و برترین سبکهای نقاشی مبدل شود که مانند آن وجود نداشته و نخواهد داشت.
تاریخچه نقاشی آبستره
در غار بلومبوس در آفریقای جنوبی، دو قطعه سنگ حجاریشده به همراه اشکال هندسی آبستره کشف شده است. پس از آن در غار اِل کاستیو تصاویر خلق شده از دست انسان متعلق به 39000 سال پیش از میلاد مسیح کشف شد. حجاریهای نئاندرتالها درون غار گورهام واقع در جبلالطارق که در ساحل جنوبی اسپانیا است و نیز اثری از یک برگ شبدر در میان نقاشیهای غار آلتامیرا در 30 کیلومتری غرب شهر سانتاندر نمونههای دیگری از پیدا شدن چنین هنری در عصر حجر است.
چه ایدهایی در پشت هنر آبستره پنهان است؟
به عنوان مثال یک نقاشی فتورئالیست از یک خانهی دارای ایوان ممکن است بازنماییگرایی دقیق را به تصویر بکشد، اما موضوع، رنگ و ترکیب کلی آن کاملاً کسل کننده باشد. توجیه فلسفی برای درک ارزش ویژگیهای ظاهری یک اثر هنری از بیانیهی افلاطون نشات میگیرد(خطوط مستقیم و دایرهها، فقط زیبا نیستند، بلکه بهطور ابدی و خالصانه زیبا هستند). از طرفی دیگر یک تصویر ممکن است حاوی یک نقاشی بد از یک مرد شود، اما اگر رنگهای آن بسیار زیبا و دلنشین باشند، ممکن است اصلاً این نقاشی در نگاه ما زیبا به نظر برسد. این نکته نشان میدهد که چگونه ویژگی ظاهری (رنگ) میتواند از ویژگی بازنمایی (نقاشی) سبقت بگیرد.
از واقع گرایی تا آبستره
تا انتهای قرن نوزدهم، بیشتر نقاشیها و مجسمهها از اصول سنتی رئالیسم کلاسیک که در آکادمیهای بزرگ اروپا آموزش داده میشد، پیروی میکردند. بر این اساس، وظیفهی اصلی هنر ارائهی یک موضوع یا صحنهی قابل تشخیص بود. با این وجود یک اثر هنری که بیشتر تحت تأثیر خواستههای سبک یا شیوه بود و باید واقعیت بیرونی را بازنمایی میکرد، اما در اواخر قرن نوزدهم بود که اوضاع شروع به تغییر کرد. هنر امپرسیونیست نشان داد که سبک سرسختانهی آکادمیک از نقاشی طبیعتگرایی دیگر بهعنوان تنها شیوهی اصیل از نقاشی محسوب نمیشد. درنتیجه، در بین سالهای ۱۹۰۰ تا ۱۹۳۰، پیشرفتها در دیگر حوزههای هنر مدرن، سبب خلق تکنیکهای جدید با کمک رنگ، نفی نمای سهبعدی و اشکال تازه شد. تکنیکهایی که جستوجو و تلاش برای آبستره را بیشتر کرد.
تکنیکها در هنر انتزاعی یا همان آبستره
هنگامی که تصویری بر بوم قرار میگیرد، بیشتر جو و اتمسفر آن اثر را در کار نهایی خواهیم دید. به عنوان مثال مارک روتکو در آثار خود از مثلث و رنگ استفاده کرده است. در ابتدای فعالیت خود از رنگهای درخشان و به تدریج به استفاده از رنگهای خاموش کدر روی آورد. او به منظور جلوگیری از ترکیب کردن رنگها با یکدیگر، آنها را لایه لایه بر هم قرار میداد و به همین دلیل از مخلوط تخم مرغ و چسب استفاده میکرد تا لایهها سریعتر خشک شوند و رنگ آمیزی او سرعت بگیرد. جکسون پولاک هنرمند دیگر آبستره نیز از شیوه ریختن و پاشیدن رنگ استفاده میکرد. البته او عموما بنا بر نوع اثری که علاقه داشت خلق کند، پاشیدگی و قطرات رنگ را کنترل میکرد.