اسید سیتریک یک اسید آلی است که هر سال بیش از دو میلیون تن از این ماده تولید می‌شود. اسید سیتریک معمولا به عنوان یک افزودنی مواد غذایی، ماده پاک کننده و مکمل غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اسید سیتریک چیست؟
اسید سیتریک یا (citric acid) با فرمول شیمیایی C6H8O7 به طور طبیعی در مرکبات به ویژه لیمو ترش وجود دارد و به آن‌ها طعم ترش می‌بخشد. اسید سیتریک اولین بار توسط یک محقق سوئدی از آب لیمو گرفته شد که به دو شکل سیتریک مونو هیدارات یا آبدار و سیتریک آنهیدارت یا خشک وجود دارد. این ترکیب بی بو و بی رنگ تا دهه ۱۹۰۰ از آب لیمو استخراج می‌شد تا این که دانشمندان توانستند آن را از قارچ سیاه و آسپرژیلوس نیجر تولید کنند.
طرز تهیه اسید سیتریک
اسید سیتریک به صورت تجاری از کشت قارچی به نام آسپرژیلوس نیجر تولید می‌شود. این قارچ در طبیعت موجود است و سویه‌های خاصی ایجاد می‌کند که تولید اسید سیتریک بسیار بالایی دارند. این گونه‌ها در هر جایی که علم و تجهیزات کشاورزی فروخته می‌شود در دسترس هستند. تغذیه این قارچ با قندهای ساده مانند ساکارز (شکر سفره) یا گلوکز، نشاسته ذرت هیدرولیز شده، شربت ذرت یا ملاس صورت می‌گیرد. آسپرژیلوس نیجر از گلوکز به عنوان غذا استفاده می‌کند و اسید سیتریک و دی اکسید کربن (C02) را به عنوان مواد زائد تولید می‌کند.
کاربردهای اسید سیتریک
• اسید سیتریک به دلیل خاصیت اسیدی و طعم و مزه‌ایی که دارد، به عنوان ماده طعم دهنده و نگهدارنده به خصوص در نوشابه‌ها و شیرینی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• تثبیت یا حفظ داروها و به عنوان ضد عفونی کننده در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها است.
• بسیاری از محصولات غذایی دارای اسید سیتریک هستند. مانند پنیر و سس گوجه فرنگی
• به طور کلی اسید سیتریک در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها حدود ۷۰٪ و محصولات دارویی و مکمل‌های غذایی ۲۰٪ و ۱۰٪ باقی مانده نیز در مواد تمیز کننده به کار می‌رود.
• اسید سیتریک گاهی اوقات می‌تواند جایگزین اسید نیتریک در غیرفعال کردن فولاد ضد زنگ باشد.
• نکته قابل توجه این است که اسید سیتریک در صنعت به عنوان یک شار لحیم کاری عالی عمل می‌کند و می‌تواند به صورت خشک یا محلول غلیظ در آب مورد استفاده قرار بگیرد. باید دقت شود که بعد از لحیم کاری مخصوصا با سیم‌های ریز سریع برداشته شود. زیرا اسید سیتریک خاصیت خورندگی ضعیف دارد و فورا در آب داغ حل و شسته می‌شود.
• از اسید سیتریک در فرآیند تولید فیلم عکاسی به عنوان یک حمام متوقف کننده بو نیز استفاده می‌شود . به طور کلی می‌توان گفت ظاهر کننده‌های عکس ترکیبات قلیایی هستند، بنابراین از یک اسید ضعیف برای خنثی کردن و متوقف کردن عمل آن‌ها استفاده می‌شود.
• از اسید سیتریک می‌توان به عنوان یک ماده‌ی تصفیه کننده آب استفاده کرد. این موضوع منجر به بهبود اثربخشی صابون‌ها و شوینده‌های لباس می‌شود. اسید سیتریک با شلاته کردن فلزات در آب سخت به دترجنت‌ها اجازه می‌دهد تا کف تولید کنند و بدون نیاز به نرم شدن آب، بهتر کار کنند.
• همان‌طور که گفته شد اسید سیتریک یک ماده شلات کننده عالی است و با محلول ساختن فلزات، آن‌ها را به هم متصل می‌کند. این ماده برای از بین بردن رسوبات آهکی از دیگ‌های بخار استفاده می‌شود.
• اسید سیتریک به عنوان یکی از ترکیبات فعال در تولید بافت‌های صورت با خواص ضد ویروسی استفاده می‌شود.
• اسید سیتریک یک اسید آلفا هیدروکسی و یک ماده فعال در لایه بردارهای شیمیایی پوست است. این ماده به عنوان یک بافر برای افزایش حلالیت هروئین قهوه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• آب میوه‌ها، نوشیدنی‌های پودری، آب نبات‌ها، غذاهای یخ‌زده و برخی از لبنیات اغلب حاوی اسید سیتریک سنتتیک هستند. زیرا این ماده یکی از رایج‌ترین مواد افزودنی غذایی در جهان است و برای تقویت اسیدیته، تقویت طعم و حفظ مواد تشکیل دهنده خوراکی‌ها استفاده می‌شود. همچنین به دلیل داشتن خاصیت اسیدی تبدیل به یک ماده نگهدارنده‌ی مفید شده است و این ماده به میوه‌ها و سبزیجات کنسرو شده برای حفاظت از بوتولیسم (بیماری نادر و جدی ناشی از تولید سم باکتری کلسترودیم بوتولینوم) اضافه می‌شود.
• اسید سیتریک ماده اصلی داروها و مکمل‌های غذایی است. این ماده برای کمک به تثبیت و حفظ ترکیبات فعال به داروها اضافه می‌شود.
عوارض اسید سیتریک
اسید سیتریک مصنوعی که در کارخانه‌ها تولید می‌شود خوشبختانه توسط سازمان غذا و دارو، بدون خطر اعلام شده‌است. اما در برخی گزارشات، واکنش‌های آلرژیک از این ماده ذکر شده که نشان از حساسیت‌زا بودن این اسید در بعضی افراد را دارد. تورم و درد مفاصل، مشکلات عضلانی و تنگی نفس از عوارضی است که تاکنون ناشی از مصرف اسیدسیتریک صنعتی اتفاق افتاده است. البته مطالعات بیشتری باید در مورد آثار مصرف این ماده افزودنی انجام گیرد و محققان می‌گویند نمی‌توان اثبات کرد که این عوارض تنها در اثر مصرف اسیدسیتریک مصنوعی بروز کرده است. دانشمندان می‌گویند احتمالا این مشکلات مربوط به بقایای کپکی است که به طور معمول در روند تولید اسیدسیتریک به کار می‌رود. در هر صورت علائم گفته شده تا به حال در کسانی که اشکال طبیعی این ماده را مصرف می‌کنند، مشاهده نشده است.
عوامل موثر در قیمت اسید سیتریک
اگر قصد خرید اسید سیتریک را دارید، برای اطلاع از قیمت خرید و فروش اسید سیتریک در بازار مواد شیمیایی می‌توانید از لیست پیشنهادی فروشندگان استفاده نمایید و مناسب‌ترین آن‌ها را انتخاب کنید. ناگفته نماند که درصد و شرکت تولیدکننده از عوامل بسیار مهم در تعیین قیمت اسید سیتریک هستند.
