بورس الکترونیکی

 « معامله آنلاین » ( Online Trading ) ، واژه ای که اغلب سرمایه گذاران با شنیدن آن به فکر کارگزاری های جزئی همچون E-trade ،E-Schwa  ، Fidelity  می افتند که سفارشات خرید و فروش را در قبال دریافت کارمزدی اندک از طریق اینترنت انجام می دهند . سرمایه گذاران با بهره گیری از خدمات این کارگزاران جزء به جای پرداخت کمیسیون های بالا به کارگزاران سنتی ، میلیونها دلار صرفه جویی می کنند . اما قدرت حقیقی اینترنت در تغییر شیوه های سرمایه گذاری و افزایش میزان صرفه جویی افراد ، در پدید آوردن یک بورس الکترونیک خودکار و متمرکز نهفته است .

مبادله الکترونیک واسطه های حرفه ای و مبالغ اضافی را که آنان برای کاهش ریسک و افزایش نقدینگی ایجاد می کنند از بین می برد . بدین ترتیب سرمایه گذاران بیشتری جذب بازار شده و هزینه های معامله نیز کاهش می یابد .

 آیا تابلوهای الکترونیکی بورس انعکاس دهنده آینده معامله برای همه سرمایه گذارن است ؟ احتمالاً خیر . حذف نقش واسطه هایی چون متخصصان ( specialists ) در بورس نیویورک و کارگزاران سنتی ، دغدغه های عمده ای را درباره نقدینگی و کارآیی بازار بوجود آورده است که بسیاری مایل به پذیرش آن نیستند . از نظر اغلب سرمایه گذاران هزینه فایده ناشی از کاربرد سیستم های معاملاتی آنلاین در مقابل احساس امنیتی که آنان از معامله سهام در بازارهای سنتی بدست می آورند ناچیز است.

امکان معامله آنلاین از طریق Instinet  ازسال 1969 برای سرمایه گذاران نهادی ( نظیر مؤسسات مالی ) فراهم بوده است ، ولی سرمایه گذاران  فردی تا همین اواخر از این امکان برخوردار نبودند . لیکن با دسترسی راحت تر افراد به فن آوری های نوین ، بویژه اینترنت ،  اوضاع تا اندازه زیادی تغییر کرده است.

 امروزه ، 9 شبکه ارتباطات الکترونیکی ( ECOs ) معاملات سهام - یک چهارم کل معاملات سهام NASDAQ - را خارج از بازارهای بورس سنتی انجام می دهند . در حال حاضر ،   Instinet که متعلق به هلدینگ رویتر می باشد ، بزرگترین شبکه ارتباطات الکترونیکی دنیا است که دو سوم از کل معاملات الکترونیکی خارج از بازار را انجام می دهد . سایر شبکه های عمده عبارتند از Island ، که در 1998 ، طی 9 ماه ، سفارشاتی به ارزش بیش از 187 میلیارد دلار انجام داد Tradebook  ، متعلق به بلومبرگ و Archpeligo . در ژانویه  1999 ، مدیران Goldman Sach  و E-trade با خریداری 25٪ از سهم Archpeligo باور خود را به آینده شبکه های ارتباطات الکترونیکی نشان دادند .

صنعت خدمات مالی محدودیت های استفاده از اینترنت را برای سال ها کنار زد . در 1995 شرکت Capital Wit ، « بورد های معاملاتی » اینترنتی را در
وب سایت
خود  ( www.i-cap.com ) معرفی کرد که نحوه عملکرد معامله آنلاین را نشان می داد . از سال 1995 ، شرکت اطلاع رسانی الکترونیک سهام در انگلستان  امکان معامله اینترنتی سهام را به امید شکستن انحصار بورس لندن برای سرمایه گذاران فراهم نمود .

جری پوتنام ، مدیر Archpeligo می گوید : « [ بورس الکترونیک ] ساده ، عادلانه ، بسیار کارآمد و مقرون به صرفه است » . « ما می توانیم درمدت زمانی کوتاه حجم فوق العاده ای ازسفارشات را بدون دخالت انسان به جریان اندازیم » . پوتنام براین باور است که با ظهور آخرین فن آوری ها زمان موعود برای بورس الکترونیک فرا رسیده است .

  تکاپو برای بورس الکترونیک تا اندازه زیادی نشأت گرفته از افزایش حجم عرضه اولیه درفضای وب می باشد . شرکتهای عرضه کننده این سهام سخت بدنبال یک بازار سهام ثانویه جایگزین می باشند . ماهیت متغیر شرکت های فهرست شده در Nasdaq دلیل دیگر افزایش اقبال عمومی نسبت به معامله آنلاین سهام می باشد . شرکت های دارای فن آوری برتر بطور طبیعی برای سرمایه گذاران دارای این نوع فن آوری  جذاب می باشند .

 افرادی که مایلند درعرضه های اولیه سهام شرکت های موسوم به " Dot.com " شرکت کنند ، همان افرادی هستند که به احتمال زیاد علاقمند به خرید ساده آنلاین می باشند .

نحوه عملکرد بورس الکترونیک

در اینجا نحوه عملکرد بورس الکترونیک را با ذکر مثالی مرکب از محصولات مالی فعلی و آتی توضیح می دهیم . روزی یکی از سرمایه گذاران از طرف کارگزار جزئی که نزد وی حساب معاملاتی باز کرده است ایمیلی دریافت می کند . سرمایه گذار مزبور از این طریق شانس مشارکت در عرضه اولیه یک شرکت کوچک را از طریق اینترنت ، بدون نیاز به واسطه یا کمک کارگزار پیدا می کند . حداقل سرمایه گذاری ممکن در این عرضه 1000 دلار است وامید می رود که در بازار Nasdaq ، 2/2 میلیون سهم را به قیمت اولیه 10 تا 12 دلار به فروش برساند . تصور یک چنین سناریویی چندان دشوار نیست ، بویژه با مشاهده سود های روزانه اخیر شرکت هایی مثل Glob.com که سهام آنها به قیمت اولیه هرسهم 9 دلار عرضه گردیده ، در اولین روز معامله تا 97 دلار بالارفته و در پایان آن روز، قیمت آن روی 50/63  ثابت گردید .هر چند باید در این مورد احتیاط کرد ، زیرا اولاً سرمایه گذاری در عرضه های اولیه شرکتها پر مخاطره و متضمن درجه بالایی از ریسک است و از این رو مستلزم تحقیق فردی در مورد شرکت مزبور می باشد . ثانیاً ، کارگزاری ممکن است به منظور تامین سرمایه یک شرکت کوچک تازه عرضه شده [ در بازار اولیه ] ازخرید و فروش فوری این سهام در مواقع از پیش تعیین شده خودداری کند .

هنگامی که سرمایه گذاران قصد فروش سهام خود را دارند ، خیلی ها براین باورند که تنها گزینه آنها پرداخت یک هزینه معامله اندک به یک سرویس آنلاین و معامله سهام به قیمت عرضه جاری است . در حالیکه با بکارگیری شبکه ارتباطات الکترونیک ، سرمایه گذار می تواند سهام خود را دربازار بورس الکترونیک به فروش برساند . این امر، امکان معامله الکترونیک را در دامنه قیمتی مورد نظر در اختیار وی قرار می دهد . در اصل ، بازار یک تابلو اعلانات ، مملو از سفارشات  خرید و فروش سهام به قیمت معین می باشد . ( " سفارشات بازار " ، بدنبال " بهترین قیمت " بازار هستند ) مشتری می تواند فهرستی از سفارشات را تهیه و در صورت تمایل به خرید با " کلیک کردن " روی رضایت بخش ترین سفارش ، معامله را انجام دهد . برای فروش سهام ، سرمایه گذار می تواند سفارش خود را " ارسال کرده " و منتظر بماند تا مشتری احتمالی معامله را کامل کند . اگر دو سفارش در قیمت و تعداد با هم همخوان شوند ، سیستم بطور خودکار معامله را به ثبت رسانده و به این ترتیب سهام  واگذار می شود .

هدف سیستم معاملاتی الکترونیک حذف واسطه ها و بهینه سازی قیمت می باشد . هر سهمی در بازار دارای کارشناسانی می باشد که بر اساس قیمت های متعارف خرید و فروش سهام خود ، نوسانی را در قیمت ها تعیین می کنند ( تفاوت قیمت عرضه و قیمت تقاضا ) . درگیر شدن در این نوسان قیمت ها ماهیت یک بازار بورس الکترونیک را تشکیل می دهد . برای مثال ، یک سرمایه گذار ممکن است بخواهد 500 سهم از یک شرکت کوچک را که در بازار Nasdaq  با نوسان قیمت 5/20-20 دلار معامله می شود ، به فروش برساند . نگاهی به فهرست سفارشات الکترونیک در اینترنت ، یک سفارش خرید 300 سهمی به قیمت 25/20 از طرف آقای اسمیت و یک سفارش خرید 1000 سهمی به قیمت 13/20 از طرف آقای جونز را نشان می دهد . دراینجا مشتری هم می تواند با انتخاب سفارش اسمیت 300 سهم خود را به وی بفروشد و هم با انتخاب سفارش جونز تمام 500 سهمش را به او واگذار کند . اگر هیچ یک از این سفارشات جالب نباشد ، مشتری می تواند شخصاً سفارش فروش خود را وارد سیستم کرده و 500 سهم خود را مثلاً به قیمت 38 /20 بفروش می رساند .

قیمت نقد شوندگی

اگر چه سرمایه گذاران می توانند بر نوسان قیمت ها فائق آمده و با پرداخت کارمزدی اندک به کارگزار و انتخاب قیمت های بهتر هزینه های خود را به حداقل برسانند ، امّا مشکل اجتناب ناپذیر نقد شوندگی گریبان خیلی از آنها را خواهد گرفت . وقتی مشتری سفارشی صادر می کند ، خواستار یک معامله نقدی دو طرفه است و سهام خود را به مزایده می گذارد مسلماً بدنبال پاسخ نیز می باشد . حال اگر پاسخی در کار نباشد معامله ای نیز صورت نخواهد گرفت . در چنین شرایطی دارایی های سرمایه گذار قابل نقد شوندگی نیست ، بلکه عدم توازن عرضه - تقاضا به مرور زمان می تواند بی ثباتی شدیدی در قیمت سهام بوجود آورد . هر چه میزان نقد شوندگی یک بازار در قیاس با بازارهای سنتی بیشتر باشد سرمایه گذاران بیشتری نیز جذب آن بازارخواهند شد و بالعکس نقد شوندگی پایین موجب گریز سرمایه گذاران خواهد شد . ادعای طرفدارن بازار متمرکز که نقد شوندگی بیشتر یک بازار را دلیل جذابیت آن می دانند ، ممکن است پیشرفتهای فن آوری و مقرون به صرفه بودن آشکار آن را در [ بازارسرمایه الکترونیکی ] تحت الشعاع قرار دهد .

در بازار های سنتی ، مشکل نقد شوندگی بوسیله کارشناسانی که نقش بازار ساز را در این بازار ایفا می کنند ، حل می شود . قاعده اصلی تعیین کننده در عملکرد کارشناس ، تعهد جبران  می باشد . براساس این قاعده کارشناس موظف است در مواقعی که سفارشات مشتریان نمی تواند نقد شوندگی کافی را ایجاد کند یا سفارشات با یکدیگر همخوان نمی باشد ، قیمت عرضه و تقاضا ارائه کند . بازار ساز زمانی موظف به خریدن سهام است که عدم توازن به نفع طرف فروش باشد و زمانی موظف به فروش سهام است که عدم توازن به نفع طرف خریدار باشد . نوسان تعیین شده توسط بازارساز را می توان کارمزد وی برای این خدمات به شمار آورد . در حقیقت ، عملکرد بازارساز موجب حفظ ثبات نسبی در قیمت های سهام می شود . طرفداران بورس الکترونیک و واسطه زدایی بر این باورند که چنین خدماتی غیر ضروری می باشد . در مقابل ، حامیان سیستم بازارسازی معتقدند که بازارساز با اتخاذ نقد شوندگی در قبال دریافت کارمزدی کمتر از ارزش واقعی ایجاد شده ، کیفیت بازار را ارتقا می دهد .

به راستی کدام یک از این سیستم ها مطلوب تر می باشد ؟ به نظر می آید در حال حاضر سیستم معاملات با واسطه به رغم نوسان تعیین شده ، در مجموع بهتر است . در 1996 " ریک کلمونس " و " بروس وبر "  ( اساتید فاینانس در مدرسه بازرگانی استرن ) در یک شبیه سازی آزمایشی ، سیستم های معاملاتی با واسطه و بی واسطه را با هم مقایسه کردند . نتایج آزمونهای آنها نشان داد که واسطه گری ، شاخص های کیفیت بازار از جمله  نوسان بازار و هزینه معاملات دوسره ( خرید و سپس فروش سهام در یک چارچوب ثابت زمانی ) را ارتقا می دهد . آنها به این نتیجه رسیدند که سفارشات مبادله [ از طریق بورس الکترونیک ] بدون مداخله متخصصان و بازار سازان ، سریع تر و به قیمت بهتر انجام خواهد شد . لیکن بورس الکترونیک تنها زمانی کارآمد می باشد که تعداد سفارشات ، فوق العاده زیاد باشد . علاوه بر این ، بازار های با واسطه نوسان مطلوب تری برای بازار سهام پر معامله ایجاد می کند . هر چه سهام پر معامله تر باشد توانایی متخصص بازار برای کاهش تأثیر بازار و ایجاد نوسان بهتر ( مثل درصد های پایین تر قیمت سهام ) بیشتر است . در مطالعات آنها بازار بی واسطه ، نوسان کمتری برای سهام پر معامله ایجاد می کند . ( مثل درصد های بالاتر قیمت سهام ) .

مطالعات کلمونس و وبر حاکی از آن است که بورس الکترونیک ، سرمایه گذاران را به یک روش معاملاتی خاص - سفارش محدود -  محدود می نماید . ممکن است برخی سرمایه گذاران نسبت به سایرین در بورس الکترونیک احساس راحتی بیشتری کنند . پرسشی که اکنون مطرح می شود این است که آیا بازار الکترونیک از قابلیت جذب سرمایه گذاران کافی برخوردار است تا نقد شوندگی مورد نیاز جهت سرمایه گذاران علاقمند به انتفاع از این بازار تامین شود .

 مشکلات سرمایه گذاری آنلاین ( الکترونیک )

تحقق بازار الکترونیک منوط به رفع تردید های عمومی سرمایه گذاران در خصوص معامله آنلاین است . کلاهبرداری مشتریان ، جعل هویت ، فساد پرونده ای و سرقت ، جملگی ترسهای منطقی و مشروع علاقمندان معامله الکترونیک می باشد . در کارگزاریهای سنتی ارباب رجوع خواسته خود را به دقت برای کارگزار تشریح می کند . لیکن با توجه به حذف عامل انسانی در کارگزاریها و بازارهای الکترونیک ، نا امنی ها افزایش می یابد . البته پیشرفتهای چشمگیر در
تجارت الکترونیک
و افزایش حجم فروش های اینترنتی طی سالهای گذشته تا اندازه زیادی از این نگرانیها کاسته است .

نقائص فنی از دیگر اشکالات جدی بازار های الکترونیک می باشد که می تواند اعتماد سرمایه گذار را نسبت به این بازار از بین ببرد . مثلاً ، در فوریه 1999 وقوع نقص فنی به هنگام نصب یک نرم افزار جدید در کارگزاری E-trade  باعث گردید هزاران تن از مشتریان از اجرا یا عدم اجرای معاملات اوراق بهادار خود بی خبر بمانند . سرمایه گذاران اینترنتی با ارسال بیش از 1500 ایمیل حاکی از عصبانیت و درج نوشته های رکیک در اتاق های گفتگو به این رویداد اعتراض کردند .  بعدها تحقیقات وزارت دادگستری نیویورک در خصوص این شکایات بر گرفتاری های E-trade  افزود . این چالش ها نه تنها سرمایه گذاری هزاران تن از سرمایه گذاران را به مخاطره می افکند ، بلکه به کلی آنان را از سرمایه گذاری الکترونیک بیزار خواهد نمود .

شاید  بزرگترین اشکال برای سرمایه گذاران آنلاین ، فقدان درک مالی و تجربه معاملاتی آنان باشد . ممکن است سرمایه گذار به هنگام خرید سهام مورد نظر خود تحقیقات کافی بعمل نیاورد ، به تابلوهای خبری ناموثّق اعتماد کند و از اتاق های گفتگوی اینترنتی ، اطلاعات غلط دریافت کند . بعلاوه ، سرمایه گذار آنلاین ممکن است در معرض خطر عدم آگاهی کامل از قواعد حاکم بر انواع معاملات قرار گیرد .

نمونه ای زیانبار از این عدم آگاهی را وال استریت ژورنال چند روز پس از عرضه اولیه Glob.com  گزارش داد . دکتر جرج میشل 500 سهم شرکتی را به تصور اینکه قیمت هر سهم آن 9 دلار است سفارش داد ، امّا قیمت  خرید را در سفارش خود ذکر نکرد . در نتیجه در خواست وی برای خرید سهام به قیمت بازار در زمان وصول سفارشش انجام شد . جرج فکر می کرد فقط حدود 5000 دلار باید برای خرید این سهم بپردازد ، امّا در واقع 10 برابر این مبلغ را بخاطر افزایش سریع قیمت ، برای خرید پرداخت کرد . مسلماً او در آینده چنین اشتباهاتی را تکرار نخواهد کرد .

نتیجه گیری

سرمایه گذاری در بورس الکترونیک سرمایه گذار را وارد یک بازار بالقوه بی ثبات ، فاقد پشتوانه یا کم پشتوانه خواهد کرد . معامله در بورس الکترونیک ، بویژه در مراحل اولیه شکل گیری متضمن اشکالاتی از جمله بی ثباتی هر چه بیشتر قیمت سهام ، عدم نقد شوندگی و احتمال بی اعتمادی سرمایه گذار به اینترنت و توانمندی های فردی اش می باشد . گرچه برخی سرمایه گذاران ایده بورس الکترونیک را کارآمد و سودمند می پندارند ، لیکن بسیاری از آنان به راحتی از صرفه جویی های ناشی از فقدان نوسان ایجاد شده توسط بازار سازان در بازار الکترونیک به خاطر وجود یک امنیت نسبی در بازار های سنتی چشم پوشی می کنند

منبع :مجله فناوری اطلاعات