مشاركت فناوری اطلاعات در كارآفرینی

چكیده
در این مقاله به بررسی مشاركت فناوری اطلاعات در كارآفرینی و ایجاد فرصت‌های شغلی پرداخته شده است. در حقیقت فناوری اطلاعات به عنوان موتور محركی در نظر گرفته شده است كه ضمن به حركت درآوردن چرخ‌های شغلی و استخدامی، سبب رشد و پویایی اقتصاد جامعه و ایجاد نوع جدیدی از اقتصاد می‌شود كه اقتصاد دانش محور نامیده می‌شود. هدف از نگارش این مقاله مروری بر وضعیت فعلی در بازار كار فناوری اطلاعات و تأكید بر نقش كارگشای آن به عنوان یكی از راه حل‌های معضل بیكاری در جوامعی است كه بخش عظیمی از جمعیت جوان آنها علیرغم برخورداری از استعداد و انرژی كافی، همچنان از مشكل بیكاری رنج می‌برند.
1- مقدمه

افزایش جمعیت در کشورهای در حال رشد، کاهش منابع و امکانات موجود در این کشورها و پیدایش نیازهای اجتماعی واقتصادی جدید همگی سبب توجه نهادها و مقامات مسئول در این کشورها به این نیازها و چاره اندیشی بنیادین یا مقطعی برای آنها شده است. بنا بر بررسی‌های به عمل آمده و بر اساس آمارهای موجود، یکی از مهمترین مشکلات فرا روی جوامع در حال توسعه و حتی کشورهای صنعتی مشکل بیکاری1 است. مجموعه راه حلهایی که برای رفع این مشکل جهانی ارائه شده است، اصطلاحاً «کارآفرینی2» خوانده می‌شود. در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار امروزی که با تغییرات و تحولات سریع بین المللی همراه شده و فرایند گذر از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی3 را سبب ساز گریده است، از کارآفرینی به عنوان موتور توسعه اقتصادی4 یاد می‌شود که می‌تواند در رشد اقتصادی کشورها، ایجاد اشتغال و رفاه اجتماعی نقش مهمی را بر عهده داشته باشد. امروزه دیگر اقتصاد ملی جای خود را به اقتصاد جهانی داده است و در این عرصه کشورهایی موفق خواهند بود که فرصتهای شغلی را تنها به چارچوب جغرافیایی خود محدود نسازند، بلکه فضای کاری وسیعی به وسعت جهان در ذهن خود داشته باشند.

اما واقعاً چه ابزار یا وسیله‌ای می‌تواند چنین فضای گسترده‌ای را فراهم نماید؟ فناوری اطلاعات  و در رأس آن اینترنت پاسخ این سوال را به آسانی داده است. کاربردهای گوناگون اینترنت طی دهه اخیر سبب شده است تا این امکان ارتباطی فرضیه‌ای را که در گذشته با شک و تردید تحت عنوان «دهکده جهانی» مطرح می‌شد، امروز برای ساکنان زمین به واقعیتی ملموس تبدیل نماید. امکانات منحصر به فرد اینترنت سبب پیدایش شکل جدیدی از تجارت شد که امروزه به نام تجارت الکترونیک  شناخته شده است. انجام تعاملات تجاری به صورت پیوسته5 و سهولت در پرداخت و دریافت وجوه سبب ایجاد تحولی شگرف در شکل و ماهیت تجارت گردیده است.

همه این امکانات و توانمندی‌ها به دست توانمند کسانی به وجود آمده اند که فکری خلاق و ذهنی با استعداد داشته اند. اینان کارآفرینان واقعی هستند؛ چرا که نه تنها سبب خود اشتغالی و اشتغال زایی برای مجموعه‌های انسانی وابسته به خودشان شده اند، بلکه میلیونها فرصت شغلی را نیز تنها با اتصال به اینترنت برای میلیونها نفر از ساکنان این کره خاکی فراهم ساخته اند. بنا بر این از یک سو با فناوری اطلاعات به عنوان بستر اشتغال زای جهانی روبرو هستیم و از سوی دیگر با کارآفرینانی مواجه می‌شویم که هر روز فرصت‌های جدیدی را برای جویندگان شغل و کار در فضای مجازی ایجاد می‌نمایند. این کارآفرینان طیف وسیعی را از ارائه کنندگان خدمات و محصولات در اینترنت تا برنامه نویسان و متخصصان فناوری اطلاعات در بر می‌گیرند. بنابراین، اقتصاد دنیای امروز بر پایه نوآوری، خلاقیت و استفاده از دانش به ویژه دانش اطلاعات و ارتباطات استوار است. چنین اقتصادی را اقتصاد مبتنی بر دانش یا اقتصاد دانش‌محور6 می‌گویند.

در این مقاله از یك سو به تشریح مشاركت فناوری اطلاعات در کارآفرینی پرداخته می‌شود و از سوی دیگر تعامل دو سویه میان این دو مورد بررسی قرار می‌گیرد. در پرتوی مباحث مطرح شده، کوشش می‌شود تصویری روشن از توانمندی‌های بالقوه و بالفعل این فناوری در ایجاد فرصتهای نوین شغلی ارائه گردد. امید است مطالب مطرح شده در این مقاله بتواند در تصمیم سازی‌ها و تدابیری که احتمالاً به منظور رفع مشکل بیکاری اتخاذ خواهند شد، مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

2- کارآفرینی چیست، کارآفرین کیست؟

کارآفرینی موضوعی است که از اواخر قرن بیستم مورد توجه محافل آموزشی کشورهای جهان قرار گرفته است. بررسی تاریخ ادبیات کارآفرینی مؤید آن است که این واژه اولین بار در تئوری‌های اقتصادی و توسط اقتصاد دانان ایجاد شده و سپس وارد مکاتب و تئوری‌های سایر رشته‌های علوم گردیده است.

کانتیلون7 (1755) که ابداع کننده واژه کارآفرینی است، کارآفرین را فردی ریسک‌پذیر می‌داند که کالا را با قیمت معلوم خریداری می‌کند و با قیمت نامعلوم می‌فروشد. جین بپتیست سی8 کارآفرین را هماهنگ کننده و ترکیب کننده عوامل تولید می‌داند اما ویژگی خاصی را برای او در نظر نمی‌گیرد (استیونسون و جاریلو 1990). به عبارت دیگر فردی باید عوامل تولید (زمین، نیروی کار و سرمایه) را جهت تولید، تجارت یا ارائه خدمات ترکیب کند که به این شخص «کارآفرین» و به کار او «کارآفرینی» گفته می‌شود (عابدی 1380).

یکی دیگر از تعاریف کامل و جامع کارآفرینی توسط شومپیتر9 ارائه شده است. وی در کتاب خود با عنوان «ئئوری توسعه اقتصادی» بین مفهوم واژه نوآوری10 و اختراع11 تفاوت قائل شده است و نوآوری را استفاده از خطرپذیری اختراع برای ایجاد یک محصول یا خدمت تجاری می‌داند. به نظر وی نوآوری عامل اصلی ثروت و ایجاد تقاضاست. بنابراین کارآفرینان مدیران یا مالکانی هستند که با راه اندازی یک واحد تولیدی- تجاری از اختراع بهره‌برداری می‌کنند (زیلاگی و والاس 1987).

با توجه به تعاریف ارائه شده در این خصوص می‌توان گفت کارآفرین کسی است که:

کار و شغل ایجاد کند.
خوداشتغالی و دیگر اشتغالی ایجاد کند.
ارزش افزوده ایجاد کند.
محصولات یا خدمات جدید به وجود آورد.
خلاقیت و نوآوری کاربردی داشته باشد.
با خطرپذیری، فعالیت‌های تولیدی و اقتصادی انجام دهد.
نیازها را شناسایی و آنها را برآورده سازد.
فرصت‌ها را به دستاورد‌ها تبدیل کند.
منابع و امکانات را به سوی هدف هدایت کند.
برای تقاضاهای بالقوه محصول بیافریند (پیش بینی در عرضه و تقاضا).
ایده خلاق را به ثروت تبدیل کند.

3- انواع کارآفرینی

در یک نگاه کلی می‌توان کارآفرینی را به دو نوع اساسی تقسیم نمود. کارآفرینی فردی و کارآفرینی سازمانی (موسوی 1387). اگر نوآوری و ساخت محصولی جدید یا ارائه خدماتی نو با توجه به بازار، حاصل کار فرد باشد؛ آن را کارآفرینی فردی و اگر حاصل تلاش یک تیم در سازمانی باشد؛ آن را کارآفرینی سازمانی می‌نامند.

بسیاری از کارآفرینان کار خود را در قالب ایجاد   شرکت‌های کوچک و متوسط12 (SMEها) شروع می‌نمایند. این شرکت‌ها سهم به سزایی در توسعه صنایع پیشرفته وایجاد اشتغال داشته و نسبت به شرکت‌های بزرگ از انعطاف پذیری بالایی برخوردارند. لذا بسیاری از دولت‌ها متقاعد شده اند که باید بستر رشد را برای واحدهای کوچک و متوسط در قالب انکوباتورها13 (مراکز رشد فناوری)، پارک‌های صنعتی و فناوری فراهم نمایند و آنها را تا زمانی که بتوانند به صورت یک شرکت مستقل وارد بازار شوند، حمایت کنند. در کشورهای جنوب شرقی آسیا 95% کل بنیادهای اقتصادی و صنعتی کشورها را SMEها تشکیل داده و به عنوان رکن اساسی در اقتصاد و اشتغال این کشورها تاثیرگذارند (موسوی 1387).

4- مشارکت فناوری اطلاعات در کارآفرینی

امروزه روشن شده است كه اطلاعات و ارتباطات دو قدرت مهم هستند. این دو هم خود ارزش دارند و هم ارزش بوجود می‌آورند. فردی كه از بازراهای مختلف و قیمت اجناس در آن بازراها اطلاع داشته باشد یا از گذشته و آینده بازار باخبر باشد، تصمیمات بهتری را برای رسیدن به سود بیشتر می‌تواند بگیرد. اطلاعات علاوه بر ارزش ذاتی، جنبه دیگری دارد كه به دانش منتهی می‌شود و در مكانیزم تصمیم‌گیری و انجام بهتر آن اثر می‌گذارد. ارتباطات نیز مانند اطلاعات ارزشمند بوده و ارزش افزوده‌ای متناسب با اندازه و نوع ارتباطات نصیب افراد می‌كند.

اطلاعات و ارتباطات دو ابزار اساسی مورد نیاز هر فعالیت كارآفرینی هستند. كارآفرینی در انزوا و بدون حمایت نهادها، سازمان‌ها و انسان‌ها امكان‌پذیر نیست. كارآفرینی مستلزم كشف یك نیاز اجتماعی است. و كشف نیازهای اجتماعی به شناخت اجتماع، نیازهای آن و بافت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی آن وابسته می‌باشد. در شناسایی نیاز هر فعالیت كارآفرینانه، ایده‌پرداز یا تئوریسین می‌بایست نسبت به محیط بینش و بصیرت داشته باشد و بداند چه راه‌حل‌هایی برای رفع‌آن نیاز، در نقاط دیگری از دنیا ارائه شده است. بنابراین اطلاعات و دانش مانند ارتباطات از ملزومات هر فعالیت كارآفرینی است.

فناوری اطلاعات و در رأس آن اینترنت شرایط تازه‎ای را پدید آورده است كه در آن تولیدكنندگان، تامین‎كنندگان، فروشندگان و مشتریان، و تقریباً همة عوامل دست‎اندركار یك چرخة اقتصادی قادرند در یك فضای مجازی مشترك با یكدیگر در ارتباط باشند و به تبادل اطلاعات، خدمات، محصولات و پول بپردازند. اینترنت تئوری‎ها و نظریات جدیدی را به میان آورده است كه یكی از آنها اشتغال پیوسته14 است.

در این نوع اشتغال فرد شاغل کار خود را با استفاده از امکانات رایانه‌ای انجام می‌دهد و حاصل کار را (که می‌تواند محصولی مانند یک نرم افزار یا خدمتی نظیر کاوش باشد) از طریق اینترنت در اختیار کارفرما یا مشتریان قرار می‌دهد. جالب تر آنکه دریافت دستمزد یا پرداخت مبالغ نیز با استفاده از اینترنت و از طریق مجاری اعتباری اینترنتی نظیر حسابهای اینترنتی و کارتهای اعتباری صورت می‌گیرد. مجموعه این فعالیت‌ها و تعاملات در قالب آنچه که امروزه تجارت الکترونیک  نامیده می‌شود، قابل بررسی است.

در حقیقت تجارت الكترونیكی یكی از نمودها و كاربردهای ویژه فناوری اطلاعات است و هم اكنون حجم وسیعی از تعاملات بازرگانی در كشورهای پیشرفته به شیوه الكترونیكی صورت می‎پذیرد. بر اساس آمارهای رسمی‌اعلام شده، تجارت الكترونیكی آمریكا طی سال 2002 بالغ بر 6/1 هزار میلیارد دلار بوده است كه پیش بینی می‎شود در سال 2006 به 1/7 هزار میلیارد دلار برسد. تجارت الكترونیكی مالزی در سال ، 7/13 میلیارد دلار بود كه پیش بینی می‌شود در سال 2006 به بیش از 158 میلیارد دلار خواهد رسید (شهیدی 1387). بدیهی است كه رسیدن به چنین حجم‎های دلاری در تجارت الكترونیكی بر اساس برنامه‎ریزی‎ و استفاده از فرصتهای تجاری امكانپذیر خواهد بود.
شركت‌هایی مانند Yahoo، eBay،Amazon  و دیگران در مدت كوتاهی توانسته‌اند ارزش بسیاری را كسب نمایند. آمارها نشان می‌دهد كه در طی 5 سال آخر قرن گذشته ارزش برخی از این شركت‌ها بیش از 200 برابر شده است (ویلسون 1999). كارآفرینی در اینترنت به این موارد خلاصه نمی‌شود و موارد بسیاری خصوصاً در زمینه نرم‌افزارهای مبتنی بر شبكه و همچنین محتویات شبكه وجود دارد. كارآفرینی در شیوه‌های جذب مشتریان اینترنتی، بازاریابی اینترنتی، همكاری‌ها و شبكه‌های مجازی، واقعیت مجازی، آموزش و كار از راه دور و … همه و همه گستردگی كارآفرینی در عصر اطلاعات را نشان می‌دهند.

اینترنت شبكه‌ای مجازی است كه تا حد زیادی مستقل از محل می‌باشد. این شبكه بازاری بدون مرز است كه می‌توان به راحتی در آن تجارت نمود. برای این منظور می‌بایست افراد كارآفرین با ایده‌هایی نو، شركت‌هایی اینترنتی را تاسیس كنند و پس از مدتی كه ارزش فوق‌العاده‌ای یافتند آنها را بفروشند.

گسترش روز افزون اینترنت در عرصه‌های گوناگون خدمات که بر مبنای پیدایش نیازهای جدید صورت می‌گیرد، سبب شده است تا هر روز افراد بیشتری جذب این بازار کار مجازی شوند و شانس خود را در یافتن مشاغل مناسب امتحان کنند. مؤسسات، سازمانها و نهادهای خصوصی و دولتی در همه کشورها بر آن  شده اند تا معرفی محصولات و خدمات خود را در بستر اینترنت انجام دهند، از این رو اولین نیازی که فرا روی آنها قرار می‌گیرد؛ مراجعه به افرادی است که از دانش و مهارت كافی برای انجام چنین فعالیت‌هایی برخوردار باشند. طبیعی است که امروز نمی‎توان مؤسسه‎ای را عاری از متخصصان فناوری اطلاعات یافت. ورود رایانه و فناوری‎های مرتبط با آن به بازار کار و تجارت و کاربرد روز افزون تعاملات اینترنتی سبب شده است که بازاری دائمی برای متخصصان فناوری اطلاعات به وجود آید. بنا براین فناوری اطلاعات به عنوان یک پدیده به نوبه خود سبب کارآفرینی در حوزه‌های مختلف گردیده است.

5- ویژگی‌های مؤثر فناوری اطلاعات در كارآفرینی

فناوری اطلاعات با برخورداری از ویژگی‌ها و قابلیت‌های مختلف توانسته است انعطاف پذیری شایان توجهی را در زمینه كارآفرینی از خود نشان دهد. همین ویژگی‌ها سبب افزایش كارایی این فناوری در امر كارآفرینی و ایجاد اشتغال شده اند. در یك نگاه كلی می‌توان به برخی از این ویژگی‌ها اشاره نمود:

5-1- افزایش سرعت

محاسبه و پردازش سریع اطلاعات و انتقال فوری آن، زمان انجام كار را كاهش و در نتیجه بهره‌وری را افزایش می‌دهد. فناوری اطلاعات امكان جستجو و دستیابی سریع به اطلاعات را نیز فراهم می‌كند.

5-2- افزایش دقت

در مشاغل مبتنی بر انسان دقت انجام كار متغیر است؛ درحالیكه فناوری اطلاعات دقتی بالا و ثابت را تامین و تضمین می‌كند. در انواع فعالیت‌های پردازشی و محاسباتی دقت كامپیوتر به مراتب بیشتر از انسان است.

5-3- كاهش اندازة فیزیكی مخازن اطلاعات

با توسعة فناوری اطلاعات و بكارگیری آن دیگر لزومی به حمل و نگهداری حجم زیادی از كتاب‌های مرجع تخصصی وجود ندارد. به راحتی می‌توان در هر دیسك فشرده اطلاعات چندین كتاب را ذخیره نموده و یا آنكه منابع مورد نیاز را از طریق شبكه‎های رایانه‎ای دریافت نمود.

5-4- رفع برخی از فسادهای اداری

استفاده از فناوری اطلاعات شفافیت در انجام كارها را افزایش می‌دهد و بسیاری از واسطه‌ها را حذف می‌كند. این دو مزیت كلیدی منجر به رفع برخی از فسادهای اداری خصوصاً در سطوح پایین می‌شوند.

5-5- ایجاد امكان كار تمام وقت

به كمك فناوری اطلاعات بسیاری از استعلام‌ها و مراجعات افراد و غیره از طریق شبكه‌های كامپیوتری و به صورت خودكار انجام می‌گیرد. بنابراین می‌توان به صورت بیست و چهار ساعته از آن بهره گرفت.

5-6- ایجاد امكان همكاری از راه دور

مخابرات، تلفن، تله كنفرانس، ویدئو كنفرانس و همچنین سیستم‌های همكاری15 ، تبادل الكترونیكی داده‌ها16  و غیره نمونه‌هایی از كاربردهای فناوری اطلاعات در این زمینه هستند.

5-7- كاهش هزینه‌های سیستم یا سازمان

با توجه به موارد فوق به خصوص افزایش سرعت كه باعث انجام تعداد كار بیشتر می‌شود و انجام كار  تمام‌وقت، بهره‌وری سیستم افزایش می‌یابد و در نتیجه باعث كاهش مقدار زیادی از هزینه‌ها می‌گردد.

6- وضعیت فعلی و آینده در بازار کار فناوری اطلاعات

گزارشی که اخیراً توسط مجمع فناوری اطلاعات آمریکا   برای سال 2003 تهیه و ارائه شد، روشن ساخت در آینده تقاضا برای نیروی کار فناوری اطلاعات (IT) در کشورهای در حال رشد رو به فزونی خواهد گذاشت و در کشورهای پیشرفته کاهش خواهد یافت (حجازی 1383). همچنین در گزارش مذکور آمده است که تفاوتهای چشمگیری میان روشهای شرکت‌های IT و غیر IT در رسیدگی به نیازهای نیروی کار وجود دارد، از جمله تمایل به صادر نمودن متخصصان معینی از مشاغل IT به كشورهای خارجی.

در حال حاضر از هر 10 نفر کارمند IT ، 9 نفر در بانکها، شرکت‌های بیمه، کارخانه‌های تولیدی و دیگر سازمانهای غیر IT کار می‌کنند. بررسی جدیدی که توسط مجمع فوق الذكر به عمل آمده است، نشان می‌دهد که نه تنها اکثریت کارکنان IT در خارج از صنعت IT فعالیت دارند، بلکه دیدگاه و امیدهایی که از دو گروه کارکنان IT و غیر IT وجود دارد، کاملًا متفاوت است. در سالهای گذشته مشاغل IT با یک ضریب رشد دو رقمی به عنوان راهی برای پیشرفت مطرح بودند، حداقل برای کسانی که به دنبال سریع ترین روش استخدام بودند. اکنون نسبت به سالهای قبل چیزهای زیادی تغییر کرده است، حتی اقتصاد هم روند بهبود خود را خیلی آرام و به تدریج طی می‌کند.
امکان استخدام خارج از صنعت IT مطمئن‌تر به نظر می‌رسد و به آشفتگی کمتری دچار می‌شود. شرکتهای غیر IT استعداد بیشتری در استخدام نیروی کار مطابق برنامه‌های خود دارند و مشاغل را به ندرت به خارج از کشور منتقل می‌کنند، ضمن آنکه روند افزایش حقوق در آنها طبیعی تر است و پرداخت ما به التفاوت یا مساعده به پرسنلشان را قطع نمی‌کنند.

واقعیت در آمریکا این است که شرکت‌های آی‌تی 41219 نفر از کارمندان خود را بین فصل اول سال 2002 و فصل اول سال 2003 اخراج کردند که این رقم در مورد شرکتهای غیر IT بالغ بر 438924  بود. استخدام در شرکتهای IT طی یک دوره 12 ماهه همچنان ناچیز بود. این داده‌ها به معنای آن هستند که نیروی کار IT در كشورهای پیشرفته و صنعتی در حال ثبات و استقرار است.
بازار نرم مشاغل IT نشان دهنده این حقیقت بوده است که از هر چهار شرکت سه شرکت می‌گویند طی دوازده ماه گذشته تغییری در پرداخت حقوق کارکنان IT خود نداشته‌اند. 76 درصد از شرکت‌های غیر IT و 49 درصد از شرکت‌های IT که این تغییر را داده اند، می‌گویند طی سال گذشته پرداخت‌ها را افزایش داده اند. فقط 8 درصد از شرکت‌ها که دست به کار شده اند، می‌گویند که طی 12 ماه گذشته پرداختهایشان همچنان در سطح پایینی قرار داشته است. شرکت‌های IT بیش از 20  برابر بیشتر از این رقم نسبت به شرکت‌های غیر IT سهم داشته اند. 17 درصد از شرکتها می‌گویند که برای تغییر در پرداخت‌ها برنامه ریزی کرده اند و این کار را در ارتباط با کارکنان IT طی 12 ماه آینده انجام خواهند داد.  65 درصد از شرکتهای IT می‌گویند دستمزدها را افزایش خواهند داد، در حالیکه 11 درصد می‌گویند حقوقها را کاهش خواهند داد (حجازی 1383).

اما در کنار این واقعیت‌ها افق‌های امید بخشی نیز به چشم می‌خورند. همانطور که اقتصاد تعداد فزاینده‌ای از متقاضیان واجد شرایط کار را به وجود آورده است، مدیران کارفرما نیز می‌توانند در پرکردن مشاعل خود آزادی انتخاب بیشتری داشته باشند. در اواخر دهه 1990 و در بازارهای رقابتی، کارفرمایان بیشتر مایل به دادن آموزش رسمی و گرفتن تجربه مشخص کاری بودند. با نرمتر شدن بازار، کارفرمایان نیز بیشتر مایل به جذب آموزش و تجارب کاری ویژه شدند. اکنون شرکتها می‌خواهند مشاغل IT خود را به چند دلیل به خارج از کشور منتقل کنند. این دلایل شامل نیاز به بومی سازی گسترده محصولات و خدمات، توانایی استفاده از اختلافات زمانی و جغرافیایی برای ایجاد شیفت‌های دوم یا سوم کاری به عنوان وسیله‌ای جهت باز نگه داشتن بازارها و نیز یک استراتژی برای کاهش هزینه‌ها می‌باشد. از آنجایی که طبیعت شرکت‌های خارجی جمعیت‌های نیروی کاری IT را بیش از گذشته پیچیده ساخته است، تعادل سنتی میان هزینه و کیفیت به تدریج از میان می‌رود. در نتیجه، توسعه خارجی مشاغل بیشتر به عنوان یک گزینه مطرح می‌شود و کارفرمایان بیشتری این راه حل را در ارتباط با انواع بیشتری از مشاغل IT در نظر می‌گیرند.

7- نتیجه گیری

ملاحظه شد كه فناوری اطلاعات تحولات زیادی در كلیه فعالیت‌های اجتماعی ازجمله كارآفرینی بوجود آورده و به عنوان مهمترین ابزار كارآفرینی مدرن مورد توجه قرار گرفته است. همچنین كارآفرینی در فناوری اطلاعات پهنه وسیعی برای فعالیت دارد. كارآفرینی لازمة توسعه فناوری و توسعه فناوری بستر كارآفرینی است. بنابراین با یك تعامل دو سویه میان این دو مواجه هستیم و بر اساس اهمیت نقش بسترساز كارآفرینی، وظیفه نهاد‌های مسئول مدنی و اجتماعی مشخص می‌شود. دولتها باید بستر كارآفرینی در حوزه فناوری اطلاعات كه همان شبكه‌های ارتباطی و اطلاعاتی می‌باشد را توسعه دهند و تقویت كنند و امكان دسترسی آسان همگان به این شبكه‌ها را فراهم نمایند. ضمن اینكه فرهنگ استفاده از شبكه‌ها را ایجاد كرده و گسترش دهند و قوانین و مقررات لازم را تدوین و اجرا نمایند.

از سوی دیگر در بخشهای خصوصی شرکت‌های IT در حال افزایش کارکنان پشتیبانی فنی هستند و این نشان دهنده آن است که همواره در ارتباط با محصولات یا برنامه‌های جدید نیازمند نیروهای انسانی تازه نفس هستند. این گونه فعالیتها علاوه بر آنكه سبب رشد سرمایه IT می‌شوند، جذب منابع انسانی را نیز در پی دارند. بنابراین به نظر می‌رسد این شرکت‌ها بتوانند فراتر از اهداف استخدامی خود بروند و سهم بیشتری در كارآفرینی داشته باشند. همچنین انتقال مشاغل IT به خارج می‌تواند به عنوان یكی از قابلیت‌های بالقوه بازار كار فناوری اطلاعات در نظر گرفته شود.

منبع:خانه سبز